سرزمین گیلان

در اسناد تاریخی و باستانی، مورخین یونانی از سرزمین گیلان به نام کادوس یا کادوسیان یاد کرده اند. این ناحیه در دوره حکومت هخامنشیان و ساسانیان همیشه تحت حکومت های محلی اداره می شد.

به سبب صعب العبور بودن، دسترسی قوای اسلام به این منطقه با دشواری روبرو بود و دین اسلام به تدریج از طریق طبرستان و مازندران، توسط شیعیان زیدیه رواج یافت. در سال ۷۰۶ هجری قمری ایلخان الجایتو موفق شد که ناحیه گیلان را به تصرف خود درآورد. از سال ۷۶۲ هجری قمری خاندان کارکیا قدرت را در لاهیجان به دست گرفت و شاه عباس اول صفوی با ضمیمه کردن گیلان به قلمرو صفویه درسال ۱۰۰۰ هجری قمری دست این خاندان را از این ناحیه کوتاه کرد.

سرزمین گیلان در گذشته شامل سه ناحیه طالش، دیلم و گیلان (جیلان) می شد. در قرون وسطی از جانب جنوب شرقی تا ناحیه چالوس وسعت داشت و نخستین کرسی آن در این زمان دولاب بود که بعدها فومن و سپس لاهیجان جای آن را گرفت و بعد از تصرف گیلان توسط صفویه مرکز آن به رشت منتقل شد.

ناحیه طالش که در شمال غربی عهدنامه گلستان در سال ۱۲۸۸ هجری قمری که توسط میرزا ابوالحسن ایلچی به امضا رسید، قسمتی از طالش که در شمال رود آستارا قرارداشت، به تصرف روسیه درآمد.

در سال ۱۳۲۷ هجری قمری آقا بالاخان سردار افخم، از طرف داران جدی استبداد و حاکم گیلان، در باغ مدیریه رشت کشته شد و در پی آن مشروطه خواهان گیلانی به سرپرستی محمد ولی خان تنکابنی به عزم فتح تهران حرکت کردند. آنان در ابتدا قزوین را تصرف کردند و سپس به تهران رسیدند و پس از سه روز به همراهی مشروطه خواهان بختیاری پایتخت را فتح و محمد علی شاه را از سلطنت خلع کردند.

درسال ۱۳۱۶، در تقسیمات کشوری جدید آن دوران، استان یکم تاسیس گشت که شامل استان های کنونی قزوین، زنجان و مرکزی هم می شد و شهر رشت به مرکزیت آن انتخاب شد.

باتشکرازآروین