کودتای بیست وهشتم مرداد

کودتای بیست وهشتم مرداد

کودتایی است که باطرح وحمایت مالی واجرایی سازمان مخفی بریتانا و

آژاکس اطلاعات مرکزی آمریکا سیا در28مرداد1332

برضددولت دکترمحمدمصدق برپاکرد

در آمریکا از آن به نام عملیات آژاکس (به انگلیسی: Operation Ajax) نیز یاد می‌شود

در شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، آرشیو امنیت ملی آمریکا اسنادی را منتشر کرد

که ضمن نشان دادنِ نقش سازمان سیا در رهبری اقدام فوق

آن را بخشی از فعالیت سیاست خارجی آمریکا به شمار آورد.

تابستان سال ۱۳۲۰ در میانه جنگ جهانی دوم

نیروهای بریتانیا و شوروی وارد ایران شدند.

رضاشاه پهلوی عملاً از کشور تبعید شد

محمدرضا به جای پدر بر تخت سلطنت نشست.

بی‌اقتداری نسبی شاه جدید و در حقیقت برپایی محدود

احیای اصول مشروطیت، به‌ویژه در سالهای ابتدایی،

به تغییرات سریع در عرصه سیاسی

تزلزل نهادهای قدرت بنیاد شده در زمان رضاشاه

مانند ارتش، دامن می‌زد.

در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰، یعنی دهه اول سلطنت محمدرضا،

نخست وزیر حدود پانزده بار عوض شد؛

افرادی چون احمد قوام السلطنه، علی سهیلی، محمد ساعد

ابراهیم حکیم الملک و عبدالحسین هژیر

در این دوران به مقام نخست وزیری رسیدند.

از سوی دیگر، با پایان گرفتن جنگ جهانی دوم

طرز فکر و پیروی از جنبشهای استقلال‌طلب و

ضدامپریالیستی در دنیا رو به گسترش بود

در ایران نیز نگاه ملی‌گرایانه جایگاه ویژه‌ای در سیاست پیدا می‌کرد.

در سال ۱۳۲۷، جبهه ملی ایران

با ائتلاف طیف گسترده‌ای از نیروهای سیاسی

که شاید تنها در نگاه ملی‌گرایانهٔ خویش مشترک بودند

تأسیس شد، پایه اصلی این جبهه دکتر محمد مصدق بود.

دکتر مصدق توانست در مقابل این فشارها نیز مقاومت کند.

با انجام رفراندم و اعلام حمایت مردم ازدولت و انحلال مجلس دیگر معلوم بود

که شاه و بریتانیا باید دست از اقدامات بظاهرقانونی بردارند

و رو در رو مصدق را ساقط کند.

در گام اول با انجام کوتای ۲۵ امرداد و

دریافت فرامین سفید امضاء از محمدرضا پهلوی

اقدام به صدور دستور عزل دکتر مصدق و

 نصب سپهبد زاهدی به نخست‌وزیری نمودند.

در ۲۵ امرداد دکتر مصدق که صدور فرمان عزل را خلاف

روح قانون اساسی و حکومت مشروطه و متوجه کودتای شاه گردید

در برابر این کودتا مقاومت می‌نماید که منجر به فرار شاه به عراق می‌شود.

در ۲۸ امرداد کودتایی که سازمان‌های اطلاعاتی

بریتانیا و آمریکا طرح کرده بودند آغاز شد